وزن‌گیری کودکم نگران‌کننده است؟

مادرها اصولا آدم­ های نگرانی هستند. آنها وقتی نوزاد­شان به­ دنیا می­ آید مدام دنبال این هستند که ببینند بچه­ آنقدر که باید وزن گرفته یا نه. با دکتر اصغر لطفی، متخصص اطفال درباره موضوع رشد و وزن‌گیری نوزادان گفت و گو کردیم. 

 

*سیر رشد نوزاد از زمانی که به دنیا می­ آید تا وقتی که به یک سالگی برسد به چه شکل است؟

برای اینکه تشخیص بدهیم کودک سیر رشد مناسب داشته یا نه، باید به یک سری مسائل جانبی توجه کنیم. مثلا نوزاد به طور معمول در سه ماه‌ی اول تولد باید روزانه بین بیست تا سی گرم وزن اضافه کند. این مقدار در جامعه نرمال است، حالا ممکن است تعدادی از بچه­ ها کمتر از این وزن بگیرند و تعدادی مقداری بیشتر. اما به طور میانگین باید بگویم در سه ماهه­ اول، نوزاد در ماه باید بین 600 تا 1000 گرم وزن بگیرد.

 

البته در این بین باید سیر رشد کودکانی که قبل از این نوزاد به دنیا آمده ­اند و همینطور الگوی رشد خانواده را به شکل کامل در نظر بگیریم. بعضی از افراد به شکل ژنتیکی چاق هستند و بعضی دیگر لاغر، بیشتر مواقع نوزاد هم تحت تاثیر همین حالت ژنتیکی رشد می­ کند. اگر والدین یا خواهر و برادرهای قبلی لاغر باشند، طبیعی است که نوزاد هم لاغر باشد و برعکس. برای همین مادران قبل از اینکه از این موضوع ناراحت شوند بهتر است به سیر رشد خودشان و کودکان قبلی­ شان نگاهی بیندازند.

 

*میزان رشد بعد از سه ماهگی چقدر است؟

سرعت رشد نوزاد بعد از سه ماه کمتر می ­شود و به طور کلی در شش ماه دوم معمولا روزانه بین 15 تا 18 گرم رشد می­ کند و در سه ماه پایانی سال اول، 12 تا 15 گرم به شکل روزانه رشد می ­کند. به طور کلی وزن نوزاد با گذشت یک سال از زمان به دنیا آمدن باید سه برابر شود.

 

*میزان رشد در چه صورت باید مادر را نگران کند؟

در صورتی که نوزاد در سه ماه اول رشد کمتر از حدی که درباره ­اش صحبت کردیم، وزن بگیرد بهتر است به پزشک مراجعه کنید.

 

 *نوزادان از چه ماهی اجازه­ استفاده از مکمل را دارند؟

از چهارماهگی به بعد مادران می ­توانند از قطره­ ی آهن و مولتی ویتامین برای کودکان­شان استفاده کنند اما شروع استفاده از غذا برای کودک از 6 ماهگی به بعد است.

در دوران شیردهی چه بخوریم، چه نخوریم؟

تصور کنید فرزندتان به دنیا آمده است. شب تا صبح را گریه می‌کند. همه می‌گویند به خاطر غذاهایی که مادرش می‌خورد بچه دل درد می‌گیرد و گریه می‌کند. هر کسی سعی می‌کند نسخه‌ای بپیچد تا شاید به شما کمکی کرده باشد حالا شما می‌مانید یک لیست بلند بالا از اینکه چه بخورید و چه نخورید. در این گزارش ما توصیه پزشکان را برای شما بازگو می‌کنیم تا کمتردچار سردرگمی نشوید.
مصرف ماهی‌ها در دوران شیردهی چندان مفید نیست. ماهی‌ها  و کنسرو‌های ماهی را نباید بیشتر از هفته‌ای دو بار مصرف کرد. ماهی حاوی جیوه است و جیوه نیز روی رشد سیستم عصبی فرزند شما تاثیر می‌گذارد.
علاوه بر این دو گروه حالا باید نگاهی به آلرژی‌هایی که در خانواده وجود دارد بیندازید. اگر غذایی وجود دارد که یکی از اعضای خانواده به آن حساسیت دارد بهتر است که مصرف نشود. معمولا تخم مرغ آجیل سویا گندم شیر و ذرت آلرژی زا هستند.

در کنار این خوراکی‌ها برخی دیگر از گروه‌های غذایی ممکن است باعث خارش گاز معده و ورم روده فرزند شما شود بنابراین به غذایی که می‌خورید دقت کنید و ببینید که آیا نوزاد شما پس از شیر خوردن واکنش بدی نشان می‌دهد یا خیر این تنها راه تشخیص است .کافئین چای شکلات میوه‌های اسیدی فلفل بروکلی و سیر از این نوع خوراکی‌ها هستند.گاهی اوقات سبزیجاتی مانند نعنا و جعفری اگر بیش از حد مصرف شود ارزش غذایی شیر را پایین می‌آورد. 
البته زیاد نگران نباشید نوزاد ناراضی بودن خود را از غذاهایی که می‌خورید اعلام می‌کند. وقتی که متوجه شدید پس از خوردن خوراکی خاصی  و شیر دادن به نوزاد او اذیت می‌شود بهتر است از مصرف مجدد جلوگیری کنید البته انتظار نداشته باشید که فورا تاثیر مثبت دیده شود بلکه دو هفته طول می‌کشد تا شیر شما از ماده خوراکی مورد نظر کاملا پاک شود. 
به شما توصیه می‌شود بیشتر غذاهایی مصرف کنید که منبع غنی از آهن پروتئین و کلسیم باشد. عدس غلات غنی شده و سبزیجات برگ تیره برای خانم‌های شیرده بسیار مناسب است. برای این که آهنی که می‌خورید راحت‌تر جذب بدن فرزندتان شود خوراکی‌های آهن دار را با خوراکیهایی که ویتامین سی دارند مصرف کنید.
گاهی اوقات ممکن است پزشک برای شما ویتامین ب 12 تجویز کند. این ویتامین در محصولات حیوانی بسیار زیاد است و در سبزیجات کمتر یافت می‌شود. ویتامین ب 12 برای رشد مغز کودک بسیار مفید است.
ویتامین دی برای بدن شما بسیار مورد نیاز است. بنابراین اگر به اندازه کافی آفتاب نمی‌گیرید یا خوراکی‌هایی حاوی این ویتامین را مصرف نمی‌کنید حتما قرص یا شربت ویتامین دی را میل کنید. فرزند شما برای جذب کلسیوم و فسفر به این ویتامین نیاز دارد. 

چرا مادران نباید از وزن‌گیری کودک نگران شوند؟

بسیاری از مادران از این که فرزندشان در سال اول و دوم زندگی، آن‌طور که آنها تصور می‌کنند وزن اضافه پیدا نمی‌کند، نگران می‌شوند و تصور می‌کنند که کودکشان بیماری  خاصی دارد. اما این مادران نمی‌دانند که با یک نگاه به نمودار رشد فرزندشان می‌توانند وضعیت او را تشخیص دهند. به همین بهانه در گفتگو با دکتر وحیده صباغی، پزشک عمومی و اطفال، درباره وزن‌گیری بچه‌ها و نگرانی‌های مادران از او پرسیدیم.
دکتر صباغی، وزن کم کردن نوزادان پس از تولد را طبیعی می‌داند و می‌گوید:« همه بچه‌ها در یک هفته پس از تولد 10 درصد وزن کم می‌کنند. مثلا نوزادی که با وزن 3900 کیلوگرم به دنیا آمده، در همان چند روز اول 390 گرم از وزنش را از دست می‌دهد و پس از آن دوباره شروع می‌کند به وزن گرفتن. بنابر‌این خیلی از ماد‌ر‌‌ها نگران این موضوع می‌شوند و در مراجعه به ما می‌گویند که وزن نوزادم مدتی بعد از تولد کم شد و دوباره به وزن هنگام تولدش برگشته است. اما درواقع وزن این نوزاد ایده‌آل است چون پس از کم کردن وزن بعد از تولد، دوباره رشد کرده و به وزن اولیه هنگام تولد رسیده است.»

  بسیاری از خانواده‌ها دلشان می‌خواهد که وزن کودکشان زیاد باشد و بچه تپل داشته باشند، اما آنها باید به خاطر داشته باشند که وزن ایده‌آل برای بچه‌های یک ساله 10کیلوگرم است. به همین دلیل دکتر صباغی درباره معیار‌های سلامتی کودک می‌گوید:« مهم‌ترین معیار برای سلامتی کودک نمودار رشد است نه وزن‌گیری. اگر نمودار رشد کودکان کمتر از 5 درصد و بالاتر از 97 درصد باشد، وضعیت آنها نگران کننده است اما بچه‌هایی که شاخص رشدشان بین نمودار‌های وسط است،‌مشکلی ندارند. وزن‌گیری کودکان با هر بار واکسیناسیون انجام می‌شود و در آن موقع اگر نمودار رشد تغییری نکرده باشد باید نگران وضعیت او باشیم. بچه‌هایی که در ابتدای 6 ماهگی هستند و تازه شروع به خوردن غذا‌ها و میان وعده‌های کمکی کرده‌اند طبیعی است که کمی وزن کم می‌کنند. وزن ایدهآل برای بچه‌های یک‌ساله 10 کیلوگرم است و معمولا کودکان از یک تا دو سالگی 2 کیلوگرم بیشتر وزن اضافه نمی‌کند.»
پدر و مادر‌ها باید بدانند که ممکن است وزن نگرفتن کودکان به دلیل ریفلاکس معده باشد. بچه‌هایی که واکسیناسیون را انجام داده‌اند اما نمودار رشدشان خوب نیست و یا ثابت مانده است، در صورتی که سنشان بیشتر از 6 ماه باشد، باید کالری غذایشان افزایش پیدا کند. مثلا مادر کودک هنگام پختن سوپ، کره بیشتری درون آن بریزد. بر همین اساس دکتر صباغی توضیح می‌دهد:« یکی از دلایل وزن نگرفتن نوزادان و کودکان کمتر از 2 ماه، نحوه نادرست شیر دادن به آنها است. مادر باید هر دو ساعت یک‌بار به نوزاد یا کودک شیر بدهد و جریان شیر دادن 20 دقیقه طول بکشد. بنابر‌این بسیاری از نوزادانی که در همان ماه اول در حال شیر خوردن، حالت خواب‌آلود و تنبل دارند و مادران تصور می‌کنند که آنها سیر شده‌اند، در‌واقع به خوبی شیر نخورده‌اند. شیر خوردن زمانی خوب است که نوزاد یا کودک 20 دقیقه از سینه مادر مکش داشته باشد چون در 5 دقیقه اول مکیدن شیر، تنها قند وجود دارد و چربی و پروتئین در انتهای شیر سینه مادر هستند که به رشد و وزن‌گیری نوزاد کمک می‌کنند.»
دکتر صباغی دلیل وزن نگرفتن بعضی از کودکان را بیماری‌می‌داند ودرباره آن توضیح می‌دهد:« در برخی موارد بچه‌ها به دلیل بیماری‌هایی مانند مشکل تیروئید و عفونت ادراری، وزن نمی‌گیرند. برای تشخیص بیماری در کودکان، ابتدا آموزش‌های لازم به مادر داده شده و یک ماه برای وزن‌گیری به کودک فرصت داده می‌شود. اگر کودک بعد از یک ماه هنوز هم وزن‌گیری نکرده بود، باید مشکل تیروئید، ویتامین دی، ذخیره آهن و عفونت ادراری در او بررسی شود و از وضعیت او شرح حال بگیرند. تعداد محدودی از کودکان که با وجود خوب بودن همه آزمایش‌هایش، وزن‌گیری کمی دارند، زیاد عرق می‌کنند و عرق بدنشان شور است. به همین دلیل برای تشخیص دقیق‌تر از این کودکان‌تست عرق می‌گیرند تا مشخص شود که مبتلا به سیستیک فیبروز هستند یا نه. کودکان مبتلا به سیستیک فیبروزیس معمولا مشکلات گوارشی و تنفسی حادی دارند و برای ادامه زندگی،‌مادران باید به سلامتی آنها بسیار توجه و دقت کنند.»

7 دلیل ابتلا به کم‌خونی

حتما شما هم بارها و بارها از پزشکان مختلف یا در رسانه‌ها درباره مواد مغذی مورد نیاز بدن شنیده‌اید؛ آهن، کلسیم، ویتامین‌ها و... امروز ما می‌خواهیم درباره یکی از همین مواد مغذی بیشتر بدانیم؛ آهن.
به طور کلی آهن چه نقشی در بدن دارد و به چه دلیل اهمیت دارد؟ اینکه هر فردی به چه میزان آهن در روز نیاز دارد و چه اتفاقی می‌افتد که برخی از کودکان یا بزرگسالان دچار کمبود آهن می‌شوند؟ این سوالاتی است که قصد داریم در این مطلب با کمک نرگس جوزدانی، کارشناس تغذیه برای آنها جوابی پیدا کنیم.

چرا آهن مهم است؟
جوزدانی درباره نقش آهن در بدن می‌گوید: آهن یکی از مهم‌ترین منابع معدنی ضروری است که در ساختمان گلبول‌های قرمز خون نقش دارد. سلول‌های قرمز خون مسوولیت حمل اکسیژن از ریه‌ها به بافت‌ها را به عهده دارند تا سلول‌های ما بتوانند از اکسیژن استفاده کنند. بدون آهن کافی بدن ما نمی‌تواند سلول‌های قرمز کافی بسازد و بافت‌های بدن ما قادر به دریافت اکسیژن مورد نیاز خود نیستند.

هر سنی چقدر آهن نیاز دارد؟
این کارشناس تغذیه درباره میزان نیاز کودکان به آهن توضیح می‌دهد: کودکان مقادیر متفاوتی از آهن در سنین و مراحل مختلف زندگی خود نیاز دارند. نوزادانی که شیر مادر می‌خورند مقادیر کافی آهن را از طریق شیر مادر تا 4 الی 6 ماهگی دریافت می‌کنند. در این زمان توصیه به شروع مواد غذایی غنی از آهن است و مادرانی که به نوزادان خود شیر می‌دهند باید همچنین از مولتی‌پرناتال استفاده کنند.
نوزادانی که شیر خشک می‌خورند حتما از شیر خشک‌های غنی از آهن استفاده کنند. نوزادان 7 تا 12 ماهه 11 میلی‌گرم آهن در روز نیاز دارند. به طور کلی می‌توان گفت که کودکان زیر یکسال از طریق غذاهای غنی‌شده با آهن، شیر مادر و مکمل‌های حاوی آهن می‌توانند نیاز خود را به آهن برطرف کنند.
در کودکان با سنین بالاتر از یک سال، باید بگویم که کودکان نوپا به 7 میلی‌گرم آهن در روز نیاز دارند و کودکان 4 تا 8 ساله 10 میلی‌گرم آهن و 9 تا 13 ساله‌ها 8 میلی‌گرم آهن در روز نیاز دارند.

دلایل کمبود آهن کدام‌هاست؟
جوزدانی درباره دلایل کمبود آهن در افراد مختلف تاکید می‌کند: دلایل مختلفی می‌تواند باعث این مشکل باشند که ما در اینجا به 7 دلیل اصلی کمبود آهن در افراد مختلف اشاره می‌کنیم: 
1. نوزادان کم وزن یا نارس که ذخایر ناکافی دارند، دچار کمبود آهن می‌شوند
2. در صورت ادامه شیردهی بعد از شش ماه و عدم شروع تغذیه تکمیلی کودک شما مستعد ابتلا به کمبود آهن می‌شود.
3. دریافت بیش‌ازاندازه شیر گاو در کودکان زیر دو سال می‌تواند کمبود آهن را در پی داشته باشد. نکته قابل توجه این است که این میزان به معنی مصرف بیش از 500 سی سی در روز است.
4. برخی افراد از مصرف گوشت پرهیز کرده و به جای آن آب گوشت را استفاده می‌کنند، در صورتی که این ماده غذایی برای جذب آهن مورد نیاز بدن کافی نیست. بنابراین عدم دریافت گوشت یکی از دلایل است.
5. گیاهخواران و گیاهخوارن مطلق و خام گیاهخواری دچار کمبود آهن هستند.
6. رژیم نامناسب در سال دوم زندگی می‌تواند باعث کم‌خونی شود.
7. برخی مشکلات گوارش احتمالی، مانع جذب آهن در افراد می‌شود.

روزه‌داری برای مادران شیرده چگونه است؟

ماه رمضان همیشه با حال و هوای خاص خود خاطره‌انگیز و به یادماندنی است و اگر این ماه همراه با رسیدن قدم یک نوزاد باشد، زیباتر از هر سال به نظر می‌رسد و بیش از هر زمان در خاطر باقی می‌ماند. مادران بسیاری هستند که در این ماه مبارک نوزاد شیرخواری دارند که یا به تازگی متولد شده و یا در مرحله‌ای است که علاوه بر شیر از غذای کمکی استفاده می‌کند. به همین دلیل یکی از دغدغه‌های مادرانی که قصد روزه‌داری در این ماه پر برکت را دارند این است که با وجود نوزاد شیرخوار قادر به این امر هستند و آیا روزه‌داری خطری برای آنها یا نوزادشان ایجاد نمی‌کند؟
این سوال را با نرگس جوزدانی، کارشناس تغذیه مطرح می‌کنیم و او در جواب می‌گوید: مطالعات زیادی انجام شده  که بر طبق برخی از آنها اگر شرایط لازم رعایت شود روزه می‌تواند برای مادر یا نوزاد خطری نداشته باشد. این شرایط شامل مواردی مانند رسیدن آب و مایعات کافی به بدن، استفاده از انواع گروه‌های غذایی، استفاده از مواد مغذی لازم و... است. البته گونه نیست که بتوان به صورت کلی گفت که مادران می‌توانند روزه بگیرند یا خیر. 

یکی از شرایط مهم برای روزه‌داری مادران شیرده سن نوزاد است. نوزادان در 6 ماهه اول زندگی صرفا با شیر مادر تغذیه می‌کنند که غذای اصلی برای رشد او را تشکیل می‌دهد. به همین دلیل به مادرانی که نوزاد آنها 6 ماهه نخست زندگی‌اش را طی می‌کند، توصیه می‌شود که روزه نگیرند. مخصوصا در این فصل که گرمای هوا و ساعات طولانی روزه‌داری روی آب بدن آنها تاثیر می‌گذارد و کم آبی نیز حجم شیر مادر را تحت تاثیر قرار می‌دهد.
در فاصله 6 ماهگی تا یکسالگی با توجه به شروع تغذیه تکمیلی مادر می‌تواند روزه بگیرد. بدن مادر این توانایی را دارد که در هنگام روزه داری به اندازه کافی شیر تولید نماید. میزان کالری کمتری که شما دریافت می کنید تفاوت چندانی در میزان شیر تولیدی ندارد. ولی در واقع این خود شما هستید که تاثیر روزه داری را احساس خواهید کرد. اگر حس می کنید که میزان شیر شما کم شده و کودکتان گرسنه می‌ماند یا وزن گیری او دچار اختلال شده بهتر است روزه نگیرد.
اگر شما در فاصله افطار تا سحر غذای کمی دریافت کنید تا وزن کم کنید یا احتیاجات تغذیه‌ای شما برآورده نشود، نوع چربی شیر شما تغییر خواهد کرد. در واقع مقداری از چربی موجود در شیر توسط سینه مادر ساخته شده و بقیه از طریق غذاهایی که دریافت می کنید تامین می شود. نوع چربی دریافتی مادر مستقیما بر روی چربی شیر تاثیر دارد. همچنین روزه داری باعث آزاد شده ذخایر چربی مادر و دریافت بیشتر تری گلیسریدها توسط کودک می شود. همچنین در مطالعه ای نشان داده شده که شیر مادرانی که روزه می گیرند میزان روی، پتاسیم و منیزم کمتری دارد.
شیردهی می تواند باعث کم آبی در بدن مادر شود و این کم آبی می تواند سبب سرگیجه، سردرد، احساس خستگی و ضعف شدید و دردهای بدنی شود. اگر شما این علائم را داشتید بهتر است یک لیوان آب همراه کمی شکر و نمک میل کنیدو برای نیم ساعت استراحت کنید.
برای روزه داری آماده باشید. قبل از شروع ماه رمضان خریدهای خود را انجام دهید تا بیشترین استراحت را در روزه داری داشته باشید و در هوای گرم از منزل خارج نشوید. همچنین یک لیست غذایی تهیه کنید که مطمئن باشید تمام مواد مواد مغذی مورد نیاز را از هنگام افطار تا سحر دریافت می کنید. آرام باشید و در طول روز استراحت کنید. 
روزه‌داری زنان شیرده و باردار درصورت رعایت برنامه تغذیه‌ای مناسب، در رشد کودکان اختلالی ایجاد نمی‌کند. تحقیقات نشان می دهد، دریافت مواد غذایی مناسب در فاصله افطار تا سحر، استفاده از قندهای طبیعی مثل خرما و توت. سبزی خوردن و انواع سالادها. استفاده از کربوهیدرات های پیچیده و نان های سبوس دار، مصرف انواع گوشت و لبنیات و مهمتر از همه اضافه وزن مناسب مادر به خصوص در دوران بارداری و مصرف سحری برای مادرانی که میخواهند روزه بگیرند از اهمیت بالایی برای روزه داری سالم برخوردار است.
در پایان توصیه می شود برای روزه داری با پزشک خود و مشاور تغذیه مشورت نمایید تا با استفاده از یک رژیم غذایی مناسب و بررسی شرایط و وضعیت مادر و کودک اقدام به روزه داری کنید.